كاوش‌ها و چالش‌ها جلد دوم

رقعي، شوميز، 240 صفحه، چاپ اول سال 1380، چاپ دوم بهار 1382.

اين كتاب شامل سلسله سخنرانى‌هاي استاد در كانون بسيج اساتيد دانشگاه علم و صنعت ايران است كه به قلم حج اسلام آقايان محمدمهدي نادري قمي و سيد ابراهيم حسيني تدوين و نگارش يافته و به همت انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(رحمه الله) چاپ و توزيع شده است. جلد اول اين مجموعه در سال 1379 و جلد دوم آن در سال 1380 براي نخستين بار چاپ شده است.

به منظور تحكيم ارتباط ميان دانشمندان حوزوي و دانشگاهي، در سال هاي اخير گروهي از انديشوران آگاه و دلسوز و متعهد دانشگاهي، با هدف انجام فعاليت هاي فرهنگي كانوني تأسيس كرده اند كه از جمله فعاليت هاي آن، برگزاري نشست هاي ماهانه اي بوده است كه با حضور استاد مصباح يزدي برگزار مي گرديد. در اين نشست ها استاد مصباح درباره موضوعاتي سخن مي گفتند كه اساتيد دانشگاهِ ميزبان پيشنهاد مي كردند. سازمان دهندگان اين نشست ها به لحاظ اهميت و ارزش علمي اين بحث ها در اوضاع كنوني جامعه، اصرار داشتند كه مجموعه سخنراني هاي استاد، با همان ترتيب، و به مرور چاپ و منتشر گردد. در پاسخ به درخواست آنان، مجموعه اين سخنراني ها در دو جلد به چاپ رسيده و در اختيار همه علاقه مندان قرار گرفته است.

در جلد اول اين كتاب، نُه سخنراني در موضوعات ذيل گنجانده شده است:

جلسه اول و دوم به توضيح و شرح «مسئوليت ها در عرصه فرهنگ» اختصاص يافته است.

در جلسات سوم تا ششم، استاد در زمينه پلوراليسم ديني، مفهوم و مباني آن، و نيز نقد ادله آن به تفصيل سخن گفته اند.

جلسات هفتم تا نهم به بحث در زمينه مرزهاي جاذبه و دافعه در اسلام، يا به تعبير ديگر، مدارا و خشونت در اسلام گذشته است. استاد در پايان هر جلسه، جمع بندي و خلاصه اي از بحث ارائه داده اند و در بعضي جلسات به پرسش هاي حاضران پاسخ گفته اند.

در جلد دوم كتاب که با همكاري حجج الاسلام سيدابراهيم حسيني و محمدمهدي نادري قمي تدوين و نگارش شده، آمده است:

«رابطه متقابل مردم و حكومت از نظر اسلام» در شش جلسه مطرح شده است. در اين جلسات، موضوعات ذيل به تفصيل بررسي شده اند: تضايف حق و تكليف، حق و تكليف نسبت به خدا، فلسفه وجودي حكومت، رابطه حق و عدل، ملاك تعيين حق از نظر اسلام و مكاتب غربي، اختلاف اساسي اسلام و غرب در ملاك تعيين حقوق، رويكردهاي مختلف در بحث رابطه متقابل مردم و حكومت و بيان رويكرد اسلامي اين قضيه، جايگاه مردم و حاكم در انديشه سياسي اسلام، مسئوليت مردم و حاكم در برابر خدا در انديشه سياسي اسلام، وظيفه حكومت و حق مردم در حكومت اسلامي.

در جلسات هفتم تا دهم با عنوان «ايمان، گوهر دعوت انبيا» اين موضوعات بررسي شده است: حقيقت ايمان، رد دو نظريه باطل درباره حقيقت ايمان و بيان نظريه صحيح در اين باره، عوامل ازدياد و تقويت ايمان، متعلق ايمان در آيات قرآن، نقد ديدگاه هاي ديگر در مورد متعلق ايمان، پاسخ به شبهات «تجربه نبوي» و «تفسير هرمنوتيكي»، اثبات عدم تعارض وحي با علم و عقل، قرآن و نظريه «تكامل انواع»، پاسخ به شبهه «مشكل مجاز و استعاره در قرآن».

گفتني است، جلدهاي اول و دوم اين کتاب در سال 1387 در  يک مجلد در مجموعه آثار حضرت استاد با عنوان «مشکات» انتشار يافت و تا کنون 3 بار تجديد چاپ شده است.

ترجمه جلد اول اين كتاب به زبان عربي با عنوان «المواجهات و التحديات » منتشر شده است. هم‌چنين اين کتاب به زبان اردو نيز ترجمه شده است. در ضمن، این کتاب با عنوان «Investigations And Challenges» توسط منصور لیمبا به زبان انگلیسی ترجمه و به همت مجمع جهانی‌اهل‌بیت‌(ع) چاپ شده است.