قال علي عليه‌السلام : إِنَّهُ لَيْسَ لِأَنْفُسِكُمْ ثَمَنٌ إِلَّا الْجَنَّةَ فَلَا تَبِيعُوهَا إِلَّا بِهَا؛ امير مومنان عليه‌السلام مي‌فرمايند: همانا براي شما بهايي جز بهشت نيست، پس به کمتر از آن نفروشيد. (نهج‌البلاغه، حکمت456)

نظريه حقوقى اسلام جلد دوم

وزيري، گالينگور، 359 صفحه، چاپ اول 1386، چاپ ششم 1396.

اين كتاب شامل ادامه سخنرانى هاى قبل از خطبه هاى نماز جمعه تهران است كه پس از كتاب نظريه سياسى اسلام به قلم آقايان محمدمهدى نادرى قمى و مهدى كريمى نيا نگارش يافته و چاپ دوم آن در تابستان 1380 به سعى انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(رحمه الله) صورت پذيرفته است.

ويژگى اين كتاب، بيان مطالب حقوقى، در پرتو آيات نورانى قرآن كريم و روايات معصومان(عليهم السلام) است.

در جلسات اول تا چهارم، مفردات مبادى تصورى بحث، تعريف و مطرح شده است: مبادى و مباحثى نظير: بيان مفهوم حق با توجه به شبهات مطرح در سطح جامعه در مورد نفى حقيقت واحد، شك گرايى و نيست انگارى و نهيليسم و نسبيت گرايى، تفكيك ميان دو معناى تكوينى و ارزشى (اعتبارىِ) حق در قرآن، تلازم مفهوم اعتبارىِ حق با تكليف، و تفاوت حقوق با اخلاق.

از جلسه پنجم به بعد وارد مباحث اصلى كتاب مى شويم. در جلسه پنجم بحث خاستگاه و منشأ حقوق مطرح شده و دو مكتب حقوق طبيعى ـ كه منشأ حقوق را طبيعت يا عقل بشر مى داند ـ و پوزيتويسم حقوقى ـ كه منشأ حقوق را توافق و قرارداد اجتماعى مى داند ـ نقد شده است.

در جلسه ششم به منظور طرح ديدگاه اسلام درباره منشأ حقوق، تقسيمات حقوق بيان شده است.

در جلسه هفتم ديدگاه اسلام درباره منشأ حقوق مطرح مى شود. استاد ثابت مى كنند كه همه حقوق از حق خداوند نشأت مى گيرد، و آن گاه به بيان برخى شبهاتى مى پردازند كه براى انسان، حقى در مقابل خداوند قايل مى شود.

در جلسه هشتم به اشكالات بحث جلسه هفتم پاسخ گفته مى شود، و ثابت مى گردد كه همه حقوق، اولا و بالذات، براى خداوند است.

در جلسه نهم با استناد به بيانى از حضرت على(عليه السلام) بر بازگشت همه حقوق به حق خداوند تأكيد مى شود و در ادامه بر فرع بودن ساير حقوق بر حق خداوند، برهان عقلى اقامه مى شود و وجود مصلحت و حكمت در جعل حق از سوى خداوند به اثبات مى رسد.

جلسه دهم در ادامه بحث از وجود مصلحت و حكمت در جعل حق از ناحيه خداوند به بحث از قدرت و مصلحت به منزله شرايط تكليف مى پردازد.

جلسه يازدهم با بحث از رابطه حق و تكليف، به نقد تفكراتى از قبيل «مطالبه حقوق و نفى تكليف» مى پردازد.

در جلسه دوازدهم از طريق رابطه فاعليت با ثبوت حق، ثابت مى شود كه چون فاعليت اصلى در جهان از آنِ خداوند است، همه حقوق نيز براى او ثابت است.

جلسه سيزدهم درباره «انسان و طلبكارى حقوق از خداوند» است و با استناد به آيات و حكايات قرآنى ثابت مى شود كه انسان وامدار خداست نه طلبكار او.

در جلسه چهاردهم، ذيل عنوان «عبوديت و بردگى»، تفاوت مالكيت خداوند بر بنده خود، با مالكيت ارباب بر برده، تبيين مى گردد.

جلسه پانزدهم به بحث از رحمت الهى در قالب اوامر و نواهى مى پردازد.

در جلسه شانزدهم لزوم تعيين مصلحت در قوانين حقوقى به اثبات رسيده و با توجه به مشكل تشخيص مصلحت، نياز به وحى براى حل اين مشكل ثابت شده است.

در جلسه هفدهم در ادامه بحث تعيين مصلحت، ملاحظاتى در تدوين نظام حقوقى مطرح مى شود.

در جلسات هيجدهم و نوزدهم حق كرامت انسان از منظر اعلاميه حقوق بشر و از ديدگاه اسلام تبيين مى شود.

جلسات بيستم و بيستويكم بحث در زمينه حق آزادى و حدود و مبانى آن است.

در جلسه بيستودوم بحث اسلام و حق حاكميت انسان بر انسان طرح مى شود. در اين زمينه حق حاكميت پيامبر و ائمه اطهار(عليهم السلام) و اولى الامر نيز بررسى مى شود.

در جلسه بيستوسوم در ادامه نقد حق آزادى انسان، ايده هاى ليبراليسم و پوزيتويسم اخلاقى به نقد كشيده مى شود.

در جلسه بيست و چهارم از آزادى عقيده و بيان سخن به ميان مى آيد و جلسه بيستوپنجم آزادى بيان و مطبوعات را برمى رسد.

در مجلد دوم اين كتاب كه در پاييز سال 1382 منتشر شد، در ادامه مباحث جلد نخست، به بحث درباره رابطه ميان حكومت و مردم پرداخته شده است. در جلسات بيست و ششم و بيست و هفتم موضوع حكومت و حاكم از ديدگاه اسلام بررسى شده است.

در جلسه بيست و هشتم مشخصات حكومت اسلامى از نگاه اميرالمؤمنين(ع) و در جلسه بيست و نهم دين مدارى و ارزش گرايى حكومت اسلامى تبيين شده است. در جلسه سى ام موضوع ولايت فقيه و حق قانونى گذارى و در جلسه سى و يكم مسأله ثبات و تغيير در نظام حقوقى توضيح و شرح داده است. مباحثى همچون توّجه انقلاب اسلامى ايران به مسأله فلسطين، انحراف حاكمان و كارگزاران در حكومت اسلامى، و قرائت هاى مختلف از دين محور اصلى مباحث جلسات سى و دوم تا سى و هشتم هستند. حقوق متقابل مردم و حكومت، ديدگاه دينى سكولاريستى به حكومت، مالكيت در حكومت اسلامى، دفاع و امنيت، وظيفه حكومت، مهم ترين وظايف دفاعى حكومت، در تدارك دفاع در جامعه اسلامى، شهيد مطهرى و مسأله دفاع، عاشورا تبلور دفاع از دين و ارزش ها، امام خمينى (ره) مدافع دين و ارزش ها، استقرار حكومت و ولايت فقيه در ايران، و وعده تخلف ناپذير خداوند به ترتيب عناوين جلسات سى و نهم تا پنجاهم را تشكيل مى دهند.

آدرس: قم - بلوار محمدامين(ص) - بلوار جمهوری اسلامی - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمينی(ره) پست الكترونيك: info@mesbahyazdi.org